Η γυναίκα ως Άλλος: μια κοινωνική κατασκευή

(γράφει ο Κωνσταντίνος Σύρμος)

Πρόσφατα διάβασα κάτι που με εξέπληξε: σύμφωνα με τον ΟΗΕ, αν συνεχίσουμε όπως σήμερα, η ισότητα μεταξύ αντρών και γυναικών θα έρθει σε περίπου 300 χρόνια. Δεν διαβάσατε λάθος ‒ 300 χρόνια. Είναι περίεργο, έτσι δεν είναι; Βρισκόμαστε στο 2025, και ακόμη συζητάμε ένα θέμα τόσο βασικό όσο αυτό.

Θυμήθηκα τη φράση της Σιμόν ντε Μποβουάρ από το βιβλίο της «Το Δεύτερο Φύλο»: «Δεν γεννιέσαι γυναίκα, γίνεσαι». Τι εννοούσε άραγε; Απλό είναι: Η κοινωνία, μέσω βαθιά ριζωμένων έμφυλων ανισοτήτων, μαθαίνει στις γυναίκες πώς να φέρονται, να σκέφτονται και να ζουν. Τις κάνει να φαίνονται διαφορετικές και ξένες ‒ αυτό που η Μποβουάρ ονόμασε τον «Άλλο». Δηλαδή κάτι που η κοινωνία δεν καταλαβαίνει απόλυτα και γι' αυτό συχνά φοβάται. Ό,τι φοβόμαστε, το περιορίζουμε.

Σκέφτομαι τη φίλη μου, την Εύα. Κάθε μέρα παλεύει πιο σκληρά από τους άντρες στη δουλειά της, αντιμέτωπη με τα πατριαρχικά πρότυπα που την κρατούν πίσω. Ή τη Μαρία, που πρέπει συνέχεια να παλεύει ενάντια στον στερεοτυπικό ρόλο που της επιβάλλει η κοινωνία για να αποδείξει την αξία της, και πρέπει συνέχεια να εξηγεί τις αποφάσεις της επειδή οι άλλοι τις θεωρούν «περίεργες» ή «πολύ συναισθηματικές». Αυτές οι γυναίκες νιώθουν συχνά ότι είναι διαφορετικές, χωρίς να το έχουν επιλέξει.

Το να είσαι ο «Άλλος» δεν είναι μόνο δύσκολο για σένα, αλλά και για την κοινωνία γύρω σου. Συχνά βλέπουμε πως οι γυναίκες που δεν ταιριάζουν στα συνηθισμένα πρότυπα αντιμετωπίζονται με δυσπιστία ή ακόμη και επιθετικότητα. Μια γυναίκα που διεκδικεί πράγματα, που υποστηρίζει την άποψή της, που διαλέγει έναν δρόμο διαφορετικό από αυτόν που περιμένουν οι άλλοι, συχνά θεωρείται πρόβλημα. Σαν κάτι που πρέπει ή να αλλάξει ή να μείνει μακριά.

Αν η σημερινή ημέρα έχει κάποιο νόημα, είναι για να καταλάβουμε πως αυτή η κατάσταση μπορεί να αλλάξει. Πρέπει να αντιληφθούμε πως η γυναίκα δεν είναι «Άλλος», δεν είναι κάτι μακρινό ή ξένο. Όσο πιο γρήγορα συνειδητοποιήσουμε ότι η ισότητα ήδη υπάρχει, τόσο πιο εύκολα θα εξαφανιστεί η απόσταση που μας χωρίζει.

Γιατί, τελικά, τι άλλο είναι μια γυναίκα πέρα από έναν άνθρωπο που θέλει να ζήσει ελεύθερα και αληθινά ‒ ακριβώς όπως ο κάθε άνθρωπος;