Jordan Peterson – Κατ’ εικόνα του Θεού, κατ’ εικόνα του Λόγου

(μετάφραση/επιμέλεια: Κωνσταντίνος Σύρμος)

Αξίζει τον κόπο και είναι χρήσιμο, να σκεφτούμε τον Λόγο ως κάτι σαν την εγγενή τάξη του σύμπαντος. Φυσικά, αυτό θέτει κατά κάποιο τρόπο το ερώτημα ‒ ουσιαστικά, μια σειρά από ερωτήματα. Όπως: «Τι εννοείτε με τον όρο εγγενής; Τι εννοείτε με τον όρο τάξη; Τι εννοείτε με τον όρο σύμπαν;». Θα μπορούσατε να αναλύσετε το σύμπαν, ταξινομώντας το σε δύο υποκατηγορίες: μακροκοσμικό και μικροκοσμικό. Μπορείτε να σκεφτείτε τον μικρόκοσμο και τον μακρόκοσμο, με μια καθαρά αντικειμενική έννοια. Μπορείτε να σκεφτείτε τον μικρόκοσμο ως τον κρυμμένο κόσμο κάτω από την ανάλυση της όρασής μας. Έτσι, φυσικά, εννοείται ότι υπάρχει ένας απίστευτα ενεργός κόσμος κρυμμένης πολυπλοκότητας, σε επίπεδα ανάλυσης πολύ υψηλότερα από αυτά που μπορούμε να δούμε και που φτάνουν μέχρι το κβαντικό πεδίο. Ως επιστήμονες είμαστε πολύ καλοί στο να διαφωτίζουμε τη φύση αυτού του μικρόκοσμου. Τότε θα μπορούσατε να σκεφτείτε τον μακρόκοσμο, ως τον εξωτερικό κόσμο που εκτείνεται πάνω από εμάς στο ίδιο το αντικειμενικό σύμπαν. Αλλά υπάρχει κι ένας άλλος τρόπος να το σκεφτούμε αυτό, που φέρνει το ψυχολογικό στοιχείο στο προσκήνιο και αυτός είναι: ότι ο μικρόκοσμος είναι κατά κάποιο τρόπο ο αντικειμενικός υλικός κόσμος, που μας καλεί σε υψηλότερα επίπεδα ανάλυσης, αλλά ο μακρόκοσμος είναι κάτι πιο εννοιολογικό και ψυχολογικό, παρά κάτι αντικειμενικό και εξωτερικό. Αυτό είναι ένα καλό πράγμα που πρέπει να έχουμε κατά νου καθώς προχωράμε σε αυτήν την άσκηση σκέψης.

Ο κόσμος αυτός έχει σημασία έναντι του κόσμου της ύλης ώστε να μπορούμε να χτυπήσουμε τον υποκείμενο εννοιολογικό στόχο από ένα πλήθος διαφορετικών διαστάσεων. Θα μπορούσατε, επίσης, να σκεφτείτε ότι μας ταλανίζουν δύο μυστήρια κατά μία έννοια. Έχουμε τον κόσμο: «του τι έχει σημασία». Και το βαθμό στον οποίο ο κόσμος: «του τι έχει σημασία», είναι ο πιο πραγματικός. Είναι απροσδιόριστος, διότι εξαρτάται από το πώς ορίζετε την πραγματικότητα. Αν ορίσετε την πραγματικότητα ως αυτό που υπάρχει στον αντικειμενικό κόσμο, τότε ο κόσμος: «του τι έχει σημασία» δεν είναι θεμελιώδης. Η παρατήρησή μου είναι, ότι ενεργούμε σαν να είναι ο κόσμος «αυτού που έχει σημασία» πιο πραγματικός από τον κόσμο της ύλης. Αυτή, νομίζω, ότι κατά κάποιο τρόπο είναι η πιο πειστική απόδειξη γι' αυτό, ακόμη και για έναν σκεπτικιστή. Είναι μια απαισιόδοξη μορφή αποδείξεων, αλλά αρκεί. Μερικές φορές οι απαισιόδοξες αποδείξεις είναι οι πιο ισχυρές.

Η πραγματικότητα του πόνου είναι αναμφισβήτητη και δεν επιδέχεται λογική επιχειρηματολογία. Ανακοινώνει την ύπαρξή του και για πολύ καιρό, νομίζω, πίστευα με κάποια πραγματική έννοια ότι δεν υπάρχει πιο θεμελιώδης πραγματικότητα από τον πόνο. Υπάρχει και μια ηθική διάσταση σε αυτό, γιατί αν αποδεχτείς την πραγματικότητα του πόνου, φαίνεται να έρχεται μαζί της μια ώθηση για την εξάλειψη του περιττού πόνου. Σε κάποιο βαθμό μπορούμε να το κατανοήσουμε αυτό ως τη βάση της ηθικής ώθησης και ίσως για την εξάλειψη του περιττού πόνου των αθώων, όπως ο περιττός πόνος των παιδιών, για παράδειγμα. Έτσι, ενώ δεχόμαστε την ύπαρξη του πόνου ως κάτι τόσο πραγματικό, που θα ενεργήσουμε σχεδόν ακαριαία ‒ θα έλεγα ότι αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην περίπτωση των βρεφών. Δεν είναι προφανές τι είναι πραγματικό επειδή εξαρτάται, κατά κάποιο τρόπο, από το πώς ορίζετε τον όρο.

Η αίσθησή μου είναι, ότι αυτό που οι άνθρωποι πιστεύουν, αντικατοπτρίζεται με μεγαλύτερη ακρίβεια όχι σε αυτά που λένε ή στις προτάσεις για τον κόσμο, που διατυπώνουν, αλλά στο πώς ενεργούν. Επίσης, και αυτό είναι επίσης κάτι που υπόκειται σε συζήτηση, αλλά δεν είναι ένα επιφανειακό επιχείρημα να πούμε, ότι η πεποίθησή σας αντανακλάται βαθύτερα στην πράξη σας. Ξέρετε πολύ καλά, ότι μπορείς να πεις ένα πράγμα και να κάνεις κάτι άλλο, ενώ, παράλληλα, θεωρείς τους ανθρώπους που το κάνουν αυτό υποκριτές και τείνεις να θεωρείς αυτό που κάνουν ως μια πιο βαθιά ένδειξη για το τι πιστεύουν από αυτά που λένε. Θα τους επιπλήξετε και γι' αυτό. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν κάποιες έννοιες που θεωρούμε ως απαράβατα αληθινές. Τώρα, ο λόγος που επικεντρώθηκα στον πόνο είναι επειδή είναι πολύ εύκολο να καταστρέψεις τη χαρά. Μπορείτε να το κάνετε αυτό με παράλογη κριτική ‒ και είμαστε αρκετά καλοί σε αυτό. Μπορείς να καταστρέψεις την πίστη και μπορείς να καταστρέψεις την ελπίδα και μπορείς να καταστρέψεις τον ενθουσιασμό. Συχνά, μπορείς να το κάνεις αυτό ακόμη και με μια τυχαία λέξη, αλλά ο πόνος είναι πολύ πιο ανθεκτικός σε αυτού του είδους την ορθολογική απόρριψη.

Αναστοχαζόμουν όλα αυτά τα χρόνια ‒ σκεπτόμενος όσο περισσότερο μπορούσα για τον άδικο πόνο, ας πούμε, ως θεμελιώδη πραγματικότητα, αναρωτώμενος αν υπάρχει κάτι πιο αληθινό από αυτό, και μετά έλεγα: «Ναι, υπάρχει. Αυτό που διαλύει τον πόνο είναι πιο πραγματικό από τον πόνο». Αυτό συμβαίνει επειδή, για να διαλύσετε κάτι, πρέπει να είστε πιο ισχυροί από αυτό το πράγμα που θέλετε να διαλύσετε. Μπορείτε να αναρωτηθείτε σε όλα τα διαφορετικά επίπεδα ανάλυσης, τι είναι ικανό να διαλύσει τον πόνο ή, τουλάχιστον, να καταστήσει τον πόνο αποδεκτό. Κάτι που ίσως δεν είναι τόσο επιθυμητή λύση, αλλά δεν είναι επίσης και το τίποτα. Θα έλεγα ότι πολλά από τα πράγματα που θεωρούμε ως βασικές αρετές, είναι αρετές γιατί αν τα έχεις με το μέρος σου μπορείς, στην πραγματικότητα, να παλέψεις και ίσως να διαλύσεις ή να θριαμβεύσεις ή να υπερβείς τον αναπόφευκτο πόνο και τη δυστυχία της ύπαρξης.

Νομίζω ότι ένας από τους θεμελιώδεις σκοπούς της εκπαίδευσης είναι να παρέχει στους ανθρώπους τα υλικά, τις ικανότητες και τους συμμάχους − για να χρησιμοποιήσω μια λέξη που έχει μολυνθεί τρομερά − που τους επιτρέπουν να σταθούν ευγενικά μπροστά στην τραγωδία και να συνεχίσουν να προχωρούν με το καλό στο μυαλό τους. Αυτός είναι ένας πολύ διαφορετικός σκοπός από το να ενσταλάξουμε στους ανθρώπους μια λεπτομερή περιγραφή των προτύπων του αντικειμενικού κόσμου. Δεν λέω ούτε για μια στιγμή ότι δεν υπάρχει τίποτα χρήσιμο στο τελευταίο, αλλά οι άνθρωποι πεινάνε και διψάνε απελπισμένοι χωρίς το πρώτο, και αυτά είναι πραγματικότητες. Τώρα, όπως είπα, αν ξεκινήσετε με την αξιωματική υπόθεση ότι: «μόνο ό,τι είναι αντικειμενικό είναι πραγματικό», τότε αυτό το επιχείρημα πέφτει στο κενό. Αλλά νομίζω ότι δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να μη θέσουμε το ερώτημα: «τι είναι αυτό που χρησιμοποιείτε για να βασίσετε τον αξιωματικό σας ορισμό της πραγματικότητας;». Νομίζω ότι σημειώνοντας τι κάνουν οι άνθρωποι, είναι ένας πολύ καλός δείκτης προς την πραγματικότητα. Οι κανονικότητες των προτύπων είναι υπεράνω της άμεσης αντίληψης.

Να λοιπόν ένας άλλος τρόπος να σκεφτεί κανείς τον Λόγο. Για να είναι κατανοητός ο κόσμος, πρέπει να αποτελείται από διαμορφωμένες κανονικότητες και αυτή θα μπορούσε να είναι η μεγάλη ανακάλυψη των Ελλήνων − κατά κάποιο τρόπο − ότι υπάρχουν κανονικότητες, με μοτίβα που είναι υπεράνω της άμεσης αντίληψης, που είναι κατά κάποιο τρόπο πιο πραγματικές. Οπότε, για παράδειγμα, ένας αριθμός θα το αντανακλούσε αυτό. Είναι οι αριθμοί περισσότερο ή λιγότερο πραγματικοί από τα πράγματα που αναπαριστούν; Μπορείτε να επιχειρηματολογήσετε και με τους δύο τρόπους, διότι και πάλι, εξαρτάται από τον ορισμό του «πραγματικού», αλλά είναι πολύ δύσκολο να υποστηρίξει κανείς ότι είναι λιγότερο πραγματικοί και, εν μέρει, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αν είσαι μάστορας του αριθμού, δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα που να είναι πέρα από την αντίληψή σου. Έτσι, αν η σοφία σας, αν το βάθος της σοφίας σας αντανακλάται στη χρησιμότητα των εργαλείων σας, τότε σχεδόν τίποτα δεν σας κάνει πιο ισχυρούς από το να είστε μάστορας των αριθμών. Αυτό φαίνεται να δείχνει μια ικανότητα, να πιάνεις κάποιο στοιχείο μιας πραγματικότητας, που είναι πιο θεμελιώδης, που είναι έξω από την άμεση αντίληψη. Έτσι, ένα στοιχείο της ιδέας του Λόγου, είναι ότι υπάρχει μια τάξη στον κόσμο που είναι υπερκείμενη της φαινομενικής τάξης, που είναι πιο θεμελιωδώς πραγματική∙ ότι μπορείτε να ανακαλύψετε αυτή την τάξη σε επαφή με τον κόσμο. Αυτός είναι ο μικροκοσμικός κόσμος κατά μία έννοια, παρά ο ψυχολογικός κόσμος.

Αυτό φαίνεται χρήσιμο και θα έλεγα, ότι αυτές οι κανονικότητες με μοτίβα είναι δύο ειδών. Υπάρχουν διαμορφωμένες κανονικότητες της ύπαρξης, και ένα αντικείμενο είναι μια διαμορφωμένη κανονικότητα της ύπαρξης. Ένα από τα πράγματα που κατάλαβα καθώς μελετούσα την επιστήμη της αντίληψης, είναι ότι δεν βλέπουμε αντικείμενα, βλέπουμε μοτίβα και συμπεραίνουμε αντικείμενα, έτσι, η αναγνώριση μοτίβων είναι πιο θεμελιώδης από την αναγνώριση αντικειμένων. Παρεμπιπτόντως, ισχύει, επίσης, ότι δεν βλέπουμε απλώς μοτίβα και δεν συμπεραίνουμε αντικείμενα, βλέπουμε χρήσιμα μοτίβα και συμπεραίνουμε αντικείμενα ‒ και δεν εννοώ ως συμπέρασμα δεύτερης τάξης, εννοώ ως άμεση αντίληψη. Είναι αρκετά προφανές και οι εξελιγμένοι ψυχολόγοι της αντίληψης έχουν παρατηρήσει, ότι η αντίληψη του νοήματος ενός φαινομένου προηγείται της αντίληψης των φαινομένων. Πολλά από αυτά που βλέπετε, συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με αυτά που μπορείτε να πιάσετε, επειδή ακόμη και η όρασή σας συνδέεται στενά με την πράξη της σύλληψης, επειδή αυτό που πρέπει να δείτε είναι αυτό που θα σας δώσει μια λαβή στον κόσμο. Θα μπορούσατε να πείτε ότι βλέπετε το πράγμα και στη συνέχεια καθορίζεται πώς να το πιάσετε, αλλά δεν λειτουργεί έτσι.

Ο αμφιβληστροειδής σας, για παράδειγμα, ο οποίος αναπαριστά μοτίβα στον κόσμο, διαδίδει αυτά τα μοτίβα μέσω του νευρικού σας συστήματος και εκδηλώνεται σε πράγματα όπως η προετοιμασία για το πιάσιμο, αυτό είναι έξω από τη συνειδητή οπτική αντίληψη. Δεν μπορείτε, λοιπόν, να ισχυριστείτε ότι αυτό που κάνετε, όταν αντιλαμβάνεστε, είναι το τράβηγμα σε αντικειμενικά δεδομένα αίσθησης και στη συνέχεια να ταξινομήσετε τον κόσμου με βάση αυτά. Οι νευρολογικές έρευνες έχουν καταστήσει αυτή την υπόθεση άκυρη. Δεν είναι μόνο αυτό, υπάρχει και ένα άλλο πρόβλημα. Για να είναι κατανοητός ο κόσμος, πρέπει να αποτελείται από κανονικότητες. Η αντίληψή μας, μας δείχνει τι είναι, αλλά και τι θα μπορούσε να είναι. Μας δείχνει και τις κανονικότητες της ύπαρξης και του γίγνεσθαι.

Ένα άλλο ζήτημα, είναι ότι: «όταν συναντάτε τον κόσμο, βλέπετε αυτό που υπάρχει;». Η απάντηση σε αυτό είναι: «ναι». Θα έλεγα, ότι αυτό που αντιλαμβάνεστε είναι ένα αμάλγαμα από τις κανονικότητες των μοτίβων τόσο του «είναι» όσο και του «γίγνεσθαι». Μπορείτε να το σκεφτείτε αυτό και να το κατανοήσετε, αν σκεφτείτε τι συμβαίνει όταν ξυπνάτε το πρωί. Θα μπορούσατε να αναρωτηθείτε, λοιπόν, τι αντιλαμβάνεστε όταν ξυπνάτε το πρωί; Ανοίγετε τα μάτια σας και μπορεί να πείτε: «αντιλαμβάνομαι το υπνοδωμάτιό μου». Υποθέτω, ότι με την πολύ τετριμμένη έννοια, αυτό είναι αλήθεια, αν και γενικά η κρεβατοκάμαρά σας είναι τόσο οικεία, που δεν χρειάζεται να την αντιληφθείτε. Έχετε ήδη αυτοματοποιήσει αυτή την αντίληψη και έχει σχεδόν μηδενική λειτουργική χρησιμότητα. Υποθέτω ότι πρέπει να το αντιληφθείτε, για να σηκωθείτε από το κρεβάτι.

Η εμπειρία μου − και πιστεύω ότι αυτή είναι μια πολύ κοινή εμπειρία − είναι ότι αυτό που αντιλαμβάνεστε, όταν η συνείδηση ανατέλλει το πρωί, είναι ο ορίζοντας της δυνατότητας που σχετίζεται με τον κόσμο μπροστά σας. Έτσι, αυτό που πραγματικά βλέπετε, απ' όσο μπορώ να πω, είναι κάτι που μοιάζει άμεσα με το χάος που συναντά ο Θεός ως Λόγος, στην αρχή του χρόνου, που είναι η κανονικότητα της ύπαρξης. Είναι ένα στερεό αντικείμενο, επειδή διαδίδεται στο χρόνο με αυτή την τρισδιάστατη μορφή, αλλά στη συνέχεια υπάρχει ένα σύννεφο δυνατοτήτων γύρω από κάθε αντικείμενο, το οποίο λέει: σε ποιες πρόσθετες πραγματικότητες θα μπορούσε να εκδηλωθεί, ανάλογα με το πώς ενεργείτε σε σχέση με αυτό. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τα απλά αντικείμενα, γιατί τα απλά αντικείμενα μπορούν να είναι πολλά πράγματα. Έτσι, μια βαριά κούπα για ποτό μπορεί επίσης να είναι ένα όπλο, για παράδειγμα, το οποίο θέτει το ερώτημα: «τι είναι αυτό το πράγμα;». Είναι ένα ποτήρι και ένα όπλο, αν το σπάσεις είναι μαχαίρι. Πολλά αντικείμενα, αν όχι όλα, έχουν ένα αρκετά ευρύ σύννεφο δυνατοτήτων γύρω τους. Ακολούθως, οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των αντικειμένων έχουν μια τρομερά ευρεία κατανομή δυνατοτήτων. Αυτό είναι το «γίγνεσθαι» που εμπεριέχεται στο «είναι» και, νομίζω, ότι είναι στην πραγματικότητα αυτό που αντιμετωπίζετε όταν ξυπνάτε το πρωί. Γενικά αυτό που συμβαίνει, είναι, ότι καθώς η συνείδηση ανατέλλει − και η συνείδηση είναι ένας παράγοντας που αναμετράται με το «είναι» και τους πιθανούς μετασχηματισμούς του, που βλέπετε να είναι παρατεταγμένοι μπροστά σας. Ένα σύνολο απροσδιόριστων δυνατοτήτων, τις οποίες θα μπορούσατε να φέρετε σε ύπαρξη, ως συνέπεια της επιβολής του οράματός σας με κάποιο βαθμό προσπάθειας και ενέργειας ‒ αυτό που κάνετε, κατά μία έννοια, είναι να ιεραρχείτε με σειρά προτεραιότητας τη σημασία των δυνατοτήτων που αντιμετωπίζετε, ίσως ακόμη και πριν σηκωθείτε από το κρεβάτι. Θα έλεγα, με κάποια κυριολεκτική έννοια, ότι αν δεν το κάνετε αυτό, δεν ζείτε σύμφωνα με τις δυνατότητές σας.

Αυτό που πραγματικά είμαστε, αντί για αυτοματοποιημένες ντετερμινιστικές μηχανές – και, παρεμπιπτόντως, δεν είμαστε αυτοματοποιημένες μηχανές, είμαστε μάλλον μια ενσάρκωση του Λόγου, επειδή το μέλλον είναι απροσδιόριστο και μια ντετερμινιστική μηχανή δεν μπορεί να υπολογίσει την κατάλληλη διαδρομή πλοήγησης μέσα σε έναν απροσδιόριστο ορίζοντα − είναι ένας οραματιστής που επιβάλλει μια δομή προτεραιοτήτων σε έναν ορίζοντα δυνατοτήτων. Αυτό σημαίνει κάτι πολύ περισσότερο από απλή «μεταφορά». Σημαίνει ότι είστε, στην πραγματικότητα, μια ενσάρκωση του Λόγου.

Το ίδιο πράγμα που εκδηλώθηκε στην αρχή της ίδιας της ύπαρξης, εκδηλώνεται συνεχώς με κάποια κυριολεκτική έννοια, ως αυτή η αρχή στον κόσμο της συνειδητής σας αντίληψης. Σκεφτόμαστε αυτά τα πράγματα ως μύθους ή ως μεταφορικές έννοιες, γιατί είναι πολλά πράγματα μαζί. Αλλά αντανακλούν, επίσης, κάτι τόσο αληθινό που ακόμα και οι αντιλήψεις μας για την αντικειμενική πραγματικότητα ωχριούν μπροστά τους. Αυτό είναι χρήσιμο να το γνωρίζουμε. Τώρα, το πρόβλημα είναι − και αυτό είναι το πρόβλημα με τις εμπειρικές απόψεις – ότι η εμπειρική άποψη,  είναι κατά μία έννοια ότι αυτό που γνωρίζετε, το γνωρίζετε ως συνέπεια των αισθητών δεδομένων. Το πρόβλημα με αυτή την διαπίστωση  είναι ότι υπάρχει μυστήριο ενσωματωμένο μέσα στην αξιωματική προϋπόθεση των αισθητηριακών δεδομένων. Έτσι, οι συμπεριφοριστικοί ψυχολόγοι πίστευαν ότι τα ζώα − και προσπαθούσαν να μοντελοποιήσουν τη συμπεριφορά των ζώων, χρησιμοποιώντας αυτή την εκ των προτέρων θεωρία − αντιδρούν αντανακλαστικά σε ένα ερέθισμα. Αυτή είναι μια ντετερμινιστική υπόθεση συστήματος και αυτό πάντα με ενοχλούσε, επειδή τα ζώα δεν το κάνουν αυτό.

Για παράδειγμα, αν εκπαιδεύσετε έναν αρουραίο να τρέχει σε έναν λαβύρινθο, θα μάθει πως να τρέχει στον λαβύρινθο. Μετά, αν δέσετε τα πίσω πόδια του αρουραίου και βάλετε το πίσω μέρος του σε ένα τροχήλατο άρμα, θα κινηθεί μέσα στο λαβύρινθο με τις ρόδες. Και προφανώς, δεν το έμαθε αυτό αντανακλαστικά, επειδή δεν υπάρχουν τόσοι πολλοί αρουραίοι με ρόδες και δεν έχουν τέτοια εμπειρία. Ο αρουραίος είναι απόλυτα ικανός να τροποποιήσει αυτό που έμαθε με αυτόν τον υποθετικά ντετερμινιστικό τρόπο, για να αντιδράσει σε ένα εντελώς διαφορετικό σύνολο προκλήσεων και να βρει ακριβώς την ίδια λύση. Υπήρχε ένα παλιό συμπεριφοριστικό ανέκδοτο, ότι κάτω από ελεγχόμενες εργαστηριακές συνθήκες, ένα ζώο θα κάνει ακριβώς ό,τι του αρέσει. Το πρόβλημα με τη συμπεριφοριστική θεωρία της ανταπόκρισης στα ερεθίσματα, ήταν η αξιωματική προϋπόθεση ότι το ερέθισμα ήταν δεδομένο, ότι απλά κοιτάζεις τον κόσμο και υπάρχει το ερέθισμα ακριβώς μπροστά σου. Αυτό δεν απαιτεί καμία προσπάθεια και απλώς ανταποκρίνεσαι αντανακλαστικά σε αυτό. Είναι τόσο λάθος, που είναι σχεδόν ανυπολόγιστο, γιατί αποδεικνύεται ότι η αντίληψη του κόσμου είναι τόσο πολύπλοκη που, στην πραγματικότητα, όχι μόνο δεν ξέρουμε πως το κάνουμε, αλλά φαίνεται και αδύνατο. Μέρος του λόγου που είναι αδύνατο − και αυτός είναι κι ο λόγος που ο εμπειρισμός είναι μια ελλιπής θεωρητική περιγραφή της γένεσης της γνώσης − είναι ότι υπάρχουν κυριολεκτικά ή αρκετά κοντά στην κυριολεξία, ένας άπειρος αριθμός τρόπων για να δούμε οτιδήποτε. Αυτό συμβαίνει γιατί τα πάντα γύρω μας, δεν είναι μόνο πολύπλοκα από μόνα τους σε μικροκοσμικό επίπεδο και σχεδόν πέρα από κάθε φαντασία, αλλά, ότι τα πάντα βρίσκονται σε ένα πλαίσιο το οποίο είναι στην πραγματικότητα ένα καθοριστικό στοιχείο της φύσης του πράγματος, και το αρκετά διευρυμένο πλαίσιο λαμβάνει ουσιαστικά τα πάντα υπόψη. Και, έτσι, αυτό καθιστά την αντίληψη ένα πολύ παράξενο φαινόμενο.

Πάντα διασκέδαζα όταν ήμουν νέος και ταξίδευα με την οικογένειά μου. Στις καλοκαιρινές μας διακοπές, συνηθίζαμε να κάνουμε πράγματα όπως το να βγαίνουμε έξω και να κοιτάμε τα σύνορα μεταξύ Καναδά και Ηνωμένων Πολιτειών. Μπορείς πραγματικά να το κάνεις και να τα διασχίσεις. Οι άνθρωποι το αντιμετωπίζουν αυτό σαν να είναι μαγικό κατά κάποιο τρόπο, γιατί ένα μέρος μας ξέρει ότι αυτό το όριο δεν υπάρχει, σωστά; Δεν είναι μέρος του αντικειμενικού κόσμου και όμως είναι, γιατί στέκεσαι δίπλα του και αν κοιτάξεις τις αεροφωτογραφίες, μπορείς να δεις ότι τα χωράφια των αγροτών τελειώνουν ακριβώς εκεί που είναι τα σύνορα. Έτσι, πράγματα όπως τα σύνορα μεταξύ χωρών, κατοικούν σε αυτόν τον παράξενο χώρο μεταξύ του αντικειμενικού και του υποκειμενικού, που είναι ένας μαγικός χώρος. Ουσιαστικά, αποδεικνύεται ότι σχεδόν τα πάντα που αντιλαμβανόμαστε έχουν αυτό το βαθμό μαγικότητας.

Σκέφτηκα, επίσης, την τάση των ανθρώπων να πηγαίνουν σε μουσεία, ίσως στο Νάσβιλ, για παράδειγμα, ή στο Μέμφις για να δουν την κιθάρα του Elvis Presley. Σκέφτεσαι: «Τι ακριβώς κοιτάς όταν πας να δεις την κιθάρα του Elvis Presley;». Πρόκειται για μια κιθάρα μαζικής παραγωγής και γιατί να μην κοιτάξεις απλά μια άλλη κιθάρα; Σκέφτεσαι: «Αυτό δεν είναι το ίδιο πράγμα». Γιατί δεν είναι το ίδιο πράγμα; Αυτό που αντιλαμβάνεστε είναι, ότι η κιθάρα δεν είναι απλώς κάτι που αποτελείται από τα μόρια της κιθάρας, είναι επίσης ένα τεχνούργημα που ήταν ενσωματωμένο σε ένα πλαίσιο για μια χρονική περίοδο. Η ενσωμάτωση αυτού του τεχνουργήματος είναι μέρος αυτού που αντιλαμβάνεσαι, όταν βλέπεις ένα αντικείμενο, όπως κάτι που ανήκει σε μια διασημότητα ή το λείψανο ενός αγίου, ας πούμε. Μπορείτε να πείτε ότι: «Όλα αυτά είναι μια επικάλυψη πάνω στην αντίληψη». Και αυτό θα ήταν μια χαρά, μόνο που θα είναι λάθος. Δεν υπάρχουν δεδομένα που να υποστηρίζουν αυτή την άποψη. Δεν λειτουργεί έτσι η αντίληψη. Η αντίληψη είναι απίστευτα περίπλοκη.

Βλέπουμε λοιπόν κανονικότητες της ύπαρξης και κάποια από αυτά τα εμπόδια − affordances είναι ο τεχνικός όρος. Δίνουμε προτεραιότητα στις αντιλήψεις. Βλέπουμε έτσι τον κόσμο μέσα από ένα σύστημα αξιών, τείνουμε να μας αντιλαμβανόμαστε ως αντικείμενα, αλλά βλέπουμε επίσης τις δυνατότητες της ύπαρξης. Το πρόβλημα που προκύπτει είναι, ότι ο κόσμος των αντικειμένων ‒ των δυνητικά σχετικών αντικειμένων ‒ και ο κόσμος της δυνατότητας είναι τεράστιος και βρίσκεται πέρα από την κατανόησή μας. Έχουμε, λοιπόν, ένα άλλο πρόβλημα που αναδύεται ως συνέπεια αυτού, το οποίο είναι ένα βασικό και σηματοδοτικό πρόβλημα. Το γεγονός ότι έχει λυθεί βιαστικά και απρόσεκτα, είναι κατ’ ουσία, ο λόγος για τον πολιτιστικό πόλεμο που μαίνεται σήμερα. Το πρόβλημα είναι ότι πρέπει να δώσουμε προτεραιότητα στις αντιλήψεις μας. Πρέπει να δώσουμε προτεραιότητα στις αντιλήψεις μας για να αποκτήσουμε πρόσβαση στα δεδομένα της αίσθησης, που υποθετικά μας ενημερώνουν. Πρέπει να βλέπουμε τον κόσμο μέσα από ένα σύστημα αξιών. Γιατί λέω ένα σύστημα αξιών; Λοιπόν, ένα σύστημα αξιών είναι ένα σύστημα προτεραιοτήτων, σωστά; Διότι το να αξιολογείς κάτι, σημαίνει να το κάνεις πιο σημαντικό από άλλα πράγματα με τα οποία συγκρίνεται. Και γιατί χρειάζεστε μια ιεραρχία αντιληπτικής προτεραιότητας για να δείτε; Η απάντηση είναι, ότι δεν μπορείτε να τα βλέπετε όλα ταυτόχρονα. Μπορείτε να βλέπετε μόνο ένα πράγμα κάθε φορά. Και, ποιο πράγμα να βλέπετε; Η απάντηση είναι, αυτό που νομίζετε ότι είναι πιο σημαντικό να δείτε εκείνη τη στιγμή. Η επόμενη ερώτηση είναι: «γιατί αυτό είναι το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να δεις εκείνη τη στιγμή;». Φανταστείτε, λοιπόν, ότι αυτό ισχύει και στον τομέα της ακοής, στον τομέα της αφής, σε όλους τους αισθητηριακούς τομείς. Νομίζετε ότι η αντίληψη είναι μια παθητική ενέργεια και ότι ενεργούμε ανάλογα με τις συνέπειες της αντίληψής μας, αυτό δεν είναι καθόλου αλήθεια. Δεν υπάρχει κανένα επίπεδο ανάλυσης της αντίληψης, νευρό-φυσιολογικά, όπου μπορείτε να διαχωρίσετε τη δράση από την αντίληψη. Έτσι, για παράδειγμα, όταν κοιτάζετε τον κόσμο, αν και δεν το γνωρίζετε, τα μάτια σας κινούνται μπρος-πίσω πολύ γρήγορα. Πρέπει να κινούνται. Αν σταματήσουν να κινούνται για περισσότερο από το 1/10 του δευτερολέπτου, τυφλώνεστε, επειδή θα κορεστούν οι νευρώνες που χρησιμοποιείτε για να αντιλαμβάνεστε τόσο έντονα με την επαναλαμβανόμενη διέγερση, που απλά κλείνουν. Και έτσι, σε μικροεπίπεδο, τα μάτια σας δονούνται σαν τρελά. Επίσης, έχετε εκούσια οπτικά πεδία στον μετωπιαίο φλοιό, μετακινείτε τα μάτια σας εκούσια προς την κατεύθυνση αυτού που θέλετε να δείτε και το κάνετε αυτό επειδή το κεντρικό τμήμα της όρασής σας είναι εξαιρετικά υψηλής ανάλυσης.

Κάθε νευρώνας της κεντρικής όρασης συνδέεται άμεσα με 10.000 νευρώνες στον πρωτογενή οπτικό φλοιό, ενώ κάθε ένας από αυτούς τους 10.000 νευρώνες συνδέεται με άλλους 10.000. Πρόκειται για μία πολύ ακριβή νευροφυσιολογική «περιουσία». Αν όλη η όρασή σας ήταν τόσο έντονα υψηλής ανάλυσης όσο το βοθρίο ‒ το οποίο είναι ένα πολύ μικρό τμήμα του αμφιβληστροειδούς σας ‒ θα έπρεπε να έχετε έναν εγκέφαλο σαν εξωγήινος, επειδή ο μισός εγκέφαλός σας ανά πάσα στιγμή, ειδικά για τα ανθρώπινα όντα, απασχολείται στην πραγματικότητα με το πρόβλημα της ανάλυσης του κόσμου σε συνειδητή όραση και όλα αυτά εξαρτώνται κινητικά. Έτσι, το να βλέπεις μοιάζει πολύ με το να αισθάνεσαι. Ξέρετε, αν ερευνάτε τη δομή, ας πούμε μιας πέτρινης στήλης, αν κλείσετε τα μάτια σας, μπορείτε να δημιουργήσετε μια οπτική εικόνα της στήλης. Οι τυφλοί άνθρωποι − παρεμπιπτόντως, πολλοί από αυτούς μπορούν να ζωγραφίσουν, ακόμη και αν είναι τυφλοί από τη γέννησή τους, επειδή δημιουργούν οπτικές αναπαραστάσεις του κόσμου. Δεν έχουν φως και χρώμα, αλλά εξακολουθούν να έχουν την αίσθηση της τρισδιάστατης δομής του κόσμου. Ξέρουν, λοιπόν, ποιο είναι το σχήμα των αντικειμένων, ξέρουν ότι μπορούν να δουν τα πρόσωπα των αγαπημένων τους ανθρώπων χρησιμοποιώντας τα χέρια τους ως μάτια. Κι εμείς χρησιμοποιούμε τα μάτια μας ως χέρια, διότι αισθανόμαστε τον κόσμο με τα χέρια μας ή με τα μάτια μας. Οπότε, μη σκέφτεστε ότι πρόκειται για παθητική αντίληψη και για μια επικάλυψη της ιεράρχησης και της δράσης, το πρόβλημα της ιεράρχησης φτάνει μέχρι κάτω στο μικροεπίπεδο, σε σχέση με την αντίληψη.

Πρέπει να δώσετε προτεραιότητα στις αντιλήψεις σας. Γιατί; Υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα να κοιτάξετε, και δεν μπορείτε να τα κοιτάξετε όλα ταυτόχρονα. Το ερώτημα είναι, πώς ιεραρχείτε τις αντιλήψεις σας; Η απάντηση είναι, κάνετε ένα πράγμα τη φορά που σας επιτρέπει να δράσετε, ακόμα και το να μετακινήσετε τα μάτια σας, ακόμα και σε ένα εστιατόριο, να εστιάσετε στη συζήτηση που έχει το άτομο στο πρώτο ραντεβού μαζί σου, σε αντίθεση με όλες τις άλλες συζητήσεις που συμβαίνουν γύρω σας. Όλα αυτά εξαρτώνται από την κινητική δράση και το σύστημα ακουστικής αντίληψης. Το να δίνετε προτεραιότητα σε αυτό που βλέπετε, υποδηλώνει ότι υπάρχετε μέσα σε μια ιεραρχία αξιών. Γιατί μια ιεραρχία; Επειδή τα πάντα πρέπει να υπάρχουν στην αντιληπτική σας δομή, σε σχέση με οτιδήποτε άλλο. Ας πάρουμε, λοιπόν,  το παράδειγμα του ραντεβού. Γιατί ακούτε τι λέει ο νέος πιθανός σύντροφός σας, παρά τις συζητήσεις στο παρασκήνιο; Μπορεί να πείτε: «Επειδή θέλω να ακούσω τι έχει να πει». Μετά μπορεί να ερωτηθείτε: «Λοιπόν, γιατί;». Μπορεί να πείτε: «Θέλω να είμαι ευγενικός». «Γιατί όμως;», «Μου αρέσει αυτό το κορίτσι και θα ήθελα να εξερευνήσω την πιθανότητα μιας σχέσης». «Γιατί το θες αυτό;», «Επειδή πιστεύω ότι το να έχεις μια σχέση με κάποιον είναι πολύτιμο». Αυτό είναι ένα υποσύνολο της αντίληψης, ότι το να έχεις σχέσεις είναι πολύτιμο. Ακολούθως, είναι ένα υποσύνολο της αντίληψης τού ότι να έχεις σταθερές, μακροχρόνιες, αγαπημένες, μονογαμικές σχέσεις, είναι η υψηλότερη μορφή σχέσης. Αυτό είναι ένα υποσύνολο της αντίληψης ότι, καθώς προχωράς στη ζωή σου, ένα από τα πράγματα που κάνεις, είναι να βρίσκεις έναν σύντροφο και να δημιουργείς οικογένεια. Ίσως και να κάνεις παιδιά, να συνεισφέρεις στην κοινότητα με αυτόν τον τρόπο και ότι αυτό είναι μέρος του να είσαι καλός πολίτης, ας πούμε. Και αυτό, με τη σειρά του, είναι μέρος του να είσαι καλός άνθρωπος. Στη συνέχεια υπάρχει και μια εξωτερική φολιδοποίηση αυτού του πράγματος. Γιατί, μια ερώτηση μπορεί να είναι: «τι σημαίνει να είσαι καλός άνθρωπος;». Φυσικά, αυτό είναι το πρόβλημα του Λόγου. Η απάντηση σε αυτό θα ήταν κάτι σαν: «Θέλω να είμαι ο κατάλληλος μεσολαβητής μεταξύ δυνατότητας και πραγματικότητας, έτσι ώστε, η καλύτερη δυνατή πραγματικότητα να μπορεί να εκδηλωθεί από τη δυνατότητα που αντιμετωπίζω».

Κάθε τι που κάνετε, κάθε τι που βλέπετε, είναι είτε φωλιασμένο σε μια ενιαία ιεραρχία όπως αυτή είτε δεν είναι. Ας πούμε, τώρα, τι συμβαίνει «αν δεν είναι». Στην πραγματικότητα ξέρουμε τι συμβαίνει: αν δεν είναι. Ας πούμε ότι δεν είσαι ενιαίος ψυχολογικά στον προσανατολισμό των αξιών σου. Ποια είναι η συνέπεια; Η εντροπία. Αυτή είναι η πρώτη συνέπεια. Δηλαδή ή κάνεις ένα πράγμα που γνωρίζεις τι κάνεις και μπορείς να δεσμευτείς και να το αναλάβεις πραγματικά ή είσαι τόσο μπερδεμένος, που πρέπει να κάνεις 15 πράγματα ταυτόχρονα και δεν ξέρεις ποιο από αυτά είναι το πιο σημαντικό. Η σημασία, παρεμπιπτόντως, αραιώνεται από την πολλαπλότητα, σωστά; Διότι αν διαλέξεις κάτι ως μοναδικά σημαντικό, στην πραγματικότητα το αναδεικνύεις ως σημαντικό. Αν 15 πράγματα ξαφνικά γίνουν εξίσου σημαντικά, είναι όλα τόσο σημαντικά. Αν δεν ήταν, δεν θα είχες πρόβλημα να τα βάλεις σε σειρά, και αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει κίνητρο. Έτσι, μία από τις συνέπειες αυτού, είναι ότι δεν υπάρχει θετικό συναίσθημα, γιατί το θετικό συναίσθημα, η χαρά (υπάρχουν μερικά είδη θετικού συναισθήματος, δεν θα μιλήσω για τον κορεσμό), αλλά ο ενθουσιασμός και η χαρά, η ευτυχία, είναι 100% εξαρτημένη − απ' όσο ξέρουμε − από την παρατήρηση ότι προχωράτε προς έναν πολύτιμο στόχο. Δεν είναι εστιασμένο στην επίτευξη, αυτό θα ήταν κορεσμός. Παίρνεις κάτι που θέλεις και είσαι ικανοποιημένος γι' αυτό. Αυτό είναι ένα εντελώς διαφορετικό νευροχημικό σύστημα. Αλλά ο ενθουσιασμός και η χαρά που οι άνθρωποι συνδέουν με την ευτυχία, εκδηλώνεται όταν προχωράς προς έναν πολύτιμο στόχο. Έτσι, αν δεν δίνετε προτεραιότητα στους στόχους σας, επειδή δεν υπάρχετε μέσα σε μια δομή αξίας, τότε δεν έχετε θετικό συναίσθημα. Το θετικό συναίσθημα είναι το ήμισυ της κίνησης προς τα εμπρός. Η κίνηση προς τα εμπρός, είναι σχεδόν όλο το κίνητρο, επειδή η ενσώματη εκδήλωση του θετικού συναισθήματος είναι η κίνηση προς έναν πολύτιμο στόχο. Γι' αυτό έχετε το θετικό συναίσθημα, επειδή είστε ένα πλάσμα που μπορεί να κινηθεί προς τους στόχους και η συναισθηματική σηματοδότηση αυτού είναι το θετικό συναίσθημα.

Χωρίς στόχο, δεν υπάρχει θετικό συναίσθημα. Δεν υπάρχει ιεραρχία στόχων. Υπάρχει αραίωση ή εξάλειψη του θετικού συναισθήματος. Αν είσαι αρκετά μπερδεμένος και έχεις 100 στόχους και δεν μπορείς να τους ιεραρχήσεις, τότε κάθε στόχος έχει το 1% της απαραίτητης σημασίας για να σας πάει πραγματικά μπροστά. Για να έχετε μέγιστο κίνητρο, πρέπει να ξέρετε: γιατί κάνετε αυτό που κάνετε σε όλη τη σκάλα του Ιακώβ. Όλη τη διαδρομή προς τα πάνω. Αυτό μας φέρνει στην έννοια του μακρόκοσμου, που είναι η ουράνια ιεραρχία και, κατά μία έννοια, είναι ένας ψυχολογικός μακρόκοσμος − αν και όχι με όλες τις έννοιες − επειδή φέρνει την κοινωνία στο πεδίο εφαρμογής. Οπότε: «Ο κόσμος, είναι ο κόσμος του κόσμου».

Η ηθική του κόσμου

Οπότε, εδώ είναι μια πρόταση. Κάθε σύστημα προτεραιοτήτων είναι μια δομή αξιών. Επομένως, μπορείτε να δεχτείτε ή να μην δεχτείτε την πρόταση, ότι πρέπει να οργανώσετε ιεραρχικά τις αντιλήψεις σας. Επίσης, παρεμπιπτόντως, πρέπει να κάνετε το ίδιο πράγμα στο μέτωπο της δράσης, διότι αν έχετε την τάση να κάνετε 10 πράγματα ταυτόχρονα δεν μπορείτε να κάνετε κανένα. Η συνείδηση είναι ένα πολύ στενό κανάλι και, γενικά, μπορούμε να συγκεντρωθούμε μόνο σε ένα πράγμα κάθε φορά. Ο λόγος γι' αυτό, κατά μία έννοια, είναι ότι μπορούμε να ενεργούμε μόνο για ένα πράγμα κάθε φορά. Έτσι, όχι μόνο πρέπει να δώσετε προτεραιότητα στις αντιλήψεις σας, οι οποίες ούτως ή άλλως βασίζονται στη δράση. Πρέπει, επίσης, να δώσετε προτεραιότητα σε αυτό που πρόκειται να κάνετε, επειδή πρέπει να κάνετε πρώτα το πρώτο πράγμα και μετά το δεύτερο πράγμα και το τρίτο πράγμα. Αυτό είναι, προφανώς, μια δομή προτεραιότητας και μια δομή προτεραιότητας είναι μια δομή συγκριτικής αξίας. Μια ιεραρχική δομή συγκριτικής αξίας είναι μια ηθική. Αυτό σημαίνει, απ' όσο μπορώ να καταλάβω, ότι δεν μπορούμε να δούμε τον κόσμο παρά μόνο μέσα από μια ηθική. Το εννοώ αυτό τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά. Κυριολεκτικά, δεν μπορείτε να δείτε τον κόσμο ή να δράσετε σε αυτόν. Δεν μπορείτε να αντιληφθείτε τον κόσμο παρά μόνο μέσα από μια δομή, μια ιεραρχική δομή αξιών, η οποία είναι μια ηθική. Και έτσι, θα έλεγα, μια ιστορία είναι μια λεκτική περιγραφή μιας ιεραρχίας αντιληπτικής και ενεργητικής ιεράρχησης. Ο λόγος που μας ελκύουν τόσο πολύ οι ιστορίες, είναι επειδή είναι τόσο δύσκολο να αντιληφθούμε και να δράσουμε στον κόσμο, που πεινάμε στο επίπεδο της ψυχής, για μια αφήγηση που μας αντιπροσωπεύει, ένα ιεραρχικό ήθος το οποίο θα μπορούσαμε να ενστερνιστούμε ως πρότυπο προς μίμηση.

Αυτές είναι οι ιστορίες μας. Είναι τελετουργικά μοντέλα προς μίμηση, κατά βάση. Η ιστορία του αντιήρωα, λοιπόν, είναι αρκετά εύκολο να αντιμετωπιστεί. Είναι σαν να λέμε: «δείτε αυτό το άτομο, που καταλήγει στην καταστροφή, στην κόλαση», και το άτομο να κάνει το αντίθετο από ό,τι κάνει. Και έτσι, αυτό είναι ένα ισχυρό μάθημα, γιατί υπάρχει κάτι πολύ συναρπαστικό, όπως είπαμε και πριν, στα πολύ ισχυρά αρνητικά συναισθήματα. Ακόμα κι αν δεν πιστεύετε στον παράδεισο, μπορεί να είστε σε θέση να δημιουργήσετε μια πίστη στην κόλαση και αν δεν μπορείτε, θα έλεγα ότι είτε δεν χρησιμοποιείτε τη φαντασία σας είτε κρύβεστε, είτε μέχρι στιγμής είστε απλώς τυχεροί, αλλά δεν θα περίμενα να διαρκέσει αυτό. Και έτσι, μπορείτε σίγουρα να δείτε την καταστροφή και μάλιστα την κολασμένη καταστροφή να σας γνέφει. Ίσως σκεφτείτε να σχεδιάσετε μια διαδρομή που θα την έκανε το λιγότερο πιθανή, αυτό φαίνεται να είναι μια καλή ιδέα. Μέρος του λόγου που μας γοητεύουν οι κακοποιοί και οι σούπερ κακοποιοί για αυτό το παράδειγμα ή, μέρος του λόγου που μας γοητεύουν ‒ και μάλιστα ατελείωτα ‒ φιγούρες όπως ο Εωσφόρος και ο Σατανάς, είναι επειδή προσπαθούμε να σαρκώσουμε τη φύση της αντίθεσης στο χειρότερο είδος ιεραρχίας αξιών. Αυτό είναι συναρπαστικό για μας. Υπάρχει και κάτι εντονότερο, θα στρέψουμε την προσοχή μας στα αρνητικά για να οχυρωθούμε απέναντι στο αρνητικό, προετοιμάζοντας την αντιπαράθεση με το αρνητικό. Μπορούμε να το κάνουμε αυτό μέσω της χρήσης της μυθοπλασίας, αυτό κάνουμε εν μέρει, όταν κάνουμε τόσο παράξενα πράγματα όπως το να διασκεδάζουμε με ταινίες τρόμου.

Κάθε σύστημα προτεραιοτήτων είναι μια δομή αξιών. Αυτό είναι μια ηθική. Είναι ιεραρχικό επειδή ένα πράγμα πρέπει να τίθεται πριν από πολλά πράγματα και τα πράγματα πρέπει να γίνονται με τη σειρά και τα πάντα πρέπει να προχωρούν με κατανοητό τρόπο προς τον υψηλότερο δυνατό στόχο. Η εναλλακτική λύση σε αυτό δεν είναι μόνο η ριζική δυστυχία που ήδη περιέγραψα, η οποία είναι η καταστροφή κάθε δυνατότητας ενθουσιώδους ενασχόλησης με τη ζωή, με μια ουσιαστική έννοια στο θετικό μέτωπο, αλλά και το άλλο τίμημα που πληρώνεις, για το ότι είσαι μπερδεμένος σχετικά με την ηθική σου, είναι το άγχος. Επειδή το άγχος είναι στην πραγματικότητα ένα σήμα της εντροπίας στην αντίληψη και τη δράση. Αν δεν ξέρεις τι κάνεις, δεν ξέρεις πού βρίσκεσαι και δεν ξέρεις πού πηγαίνεις. Και αν βρίσκεσαι σε ένα μέρος όπου δεν ξέρεις... και δεν ξέρεις πού βρίσκεσαι ή πού πηγαίνεις, κινδυνεύεις, γιατί αυτό είναι αχαρτογράφητο έδαφος. Μόνο ο Θεός ξέρει τι παραμονεύει σε αχαρτογράφητη περιοχή. Αν βρίσκεσαι κάπου, που δεν καταλαβαίνεις και δεν ξέρεις πού πηγαίνεις, υπάρχει πάντα η πιθανότητα θήρευσης. Αλλά μπορείς να το σκεφτείς και μεταφυσικά. Αν είσαι τόσο μπερδεμένος και αποπροσανατολισμένος που δεν ξέρεις πού βρίσκεσαι ή πού πηγαίνεις, υπάρχουν αρπακτικά του πνεύματος που είναι πολύ χειρότερα από τα φίδια που σας περιμένουν. Η πιθανότητα να μετακινηθείτε από την άσκοπη, απελπιστική, χωρίς χαρά ανησυχία, στον μηδενισμό, στη διαβρωτική πικρία και στη γενοκτονική φαντασίωση..., στο θεμελιώδες άκρο είναι πολύ υψηλή. Αυτή είναι η κατοχή από ένα αρπακτικό του πνεύματος στην έρημο της ψυχής.

Όπως είπαμε, ένα σύστημα προτεραιοτήτων είναι μια δομή αξιών, μια ηθική. Μια αφήγηση, και αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει ένα δράμα. Υποδυόμαστε τον κόσμο μέσα από αυτό που περιγράφουμε ως αφήγηση. Είναι η περιγραφή μιας δομής αξιών ή μιας ηθικής ή ενός συστήματος προτεραιοτήτων. Βλέπουμε και δρούμε τον κόσμο μέσα από αυτό που, όταν περιγράφεται, είναι μια αφήγηση. Ξέρετε, οι μεταμοντέρνοι, τους οποίους δεν θαυμάζω ‒ γενικά μιλώντας ‒ το κατάλαβαν. Κατάλαβαν ότι πιθανότατα βλέπουμε τον κόσμο μέσα από μια ιστορία και ότι αυτό μπορεί να ισχύει ακόμη και για τους επιστήμονες, όπως ο Καρλ Γιουνγκ. Τώρα, αυτό που έκαναν οι μεταμοντέρνοι, οι Γάλλοι μεταμοντέρνοι ειδικότερα, και στη συνέχεια οι Αμερικανοί μέσω του Γέιλ, κυρίως, έκαναν ένα άλμα από το πρόβλημα, το οποίο ήταν ότι αντιλαμβανόμαστε τη λύση, βλέπουμε τον κόσμο μέσα από μια αφήγηση, στη στενή λύση. Δηλαδή, όταν δίνουμε προτεραιότητα στις αντιλήψεις μας, στις αλληλεπιδράσεις, επιβάλλοντας μια αφήγηση δύναμης και κυριαρχίας. Το πήραν από τους μαρξιστές, αλλά δεν υπάρχουν αποδείξεις γι' αυτό. Τα ζώα δεν το κάνουν καν στις κοινωνικές τους κοινότητες, ή όταν το κάνουν, στήνουν ασταθείς και εξαιρετικά βίαιες κοινωνικές ιεραρχίες. Δεν υπάρχει καμία απολύτως απόδειξη ότι οι ιεραρχίες, που βασίζονται σε μια αφήγηση της εξουσίας, λειτουργούν παραγωγικά ακόμη και για τους ανθρώπους που επιβάλλουν την αφήγηση της εξουσίας. Οι άνθρωποι μού αντιτείνουν: «Και τι γίνεται με τους δικτάτορες; Με τον Στάλιν;». Φανταστείτε ότι έχετε στήσει κάτι σαν την κόλαση γύρω σας. Τώρα, θα μπορούσαμε να σκεφτούμε τη Σοβιετική Ένωση από αυτή την άποψη, και είσαι ένας υποτακτικός στην κόλαση. Δεν είσαι ο Στάλιν. Είσαι πιο επιτυχημένος ή λιγότερο επιτυχημένος αν είσαι ο Στάλιν; Θα έλεγα ότι το να είσαι ο μεγαλύτερος διάβολος στη χειρότερη κόλαση, είναι στην πραγματικότητα η πιο κατακλυσμιαία αποτυχία, όχι ένα σημάδι της επιτυχίας του ήθους, της εξουσίας και της κυριαρχίας σου. Το ήθος που έχει δημιουργηθεί ενάντια σε αυτό είναι πολύ περίπλοκο. Είναι το ήθος με κάποια πραγματική έννοια του Λόγου.

Ο λόγος είναι ο αντίποδας στην εωσφορική παραδοχή της κυριαρχίας και της εξουσίας. Είναι πιο δύσκολο να διατυπωθεί. Δεν είναι μονοδιάστατο. Είναι η ένωση πολλαπλών αρετών. Είναι δύσκολο να το πιάσεις, τόσο δύσκολο που δεν το έχουμε διατυπώσει πλήρως. Το προσεγγίσαμε, θα έλεγα, μέσω της αφήγησης. Ένα από τα πράγματα που έχω συνειδητοποιήσει σχετικά με τη βιβλική αφήγηση ‒ και γι' αυτό γράφω το επόμενο βιβλίο μου, το οποίο ονομάζεται «Εμείς που παλεύουμε με τον Θεό» ‒ είναι ότι χαρακτηρίζουμε αυτό που πρέπει να υπάρχει στην κορυφή της ιεραρχίας, της ιεράρχησης της προσοχής με τον χαρακτηρισμό του «θείου» στην αφήγηση. Θα μπορούσατε να πείτε, «Τι είναι θεϊκό;». Αν το ορίσουμε τεχνικά, θεϊκό είναι αυτό που είναι το βαθύτερο. Τι είναι το βαθύτερο; Αυτό από το οποίο εξαρτώνται τα περισσότερα άλλα πράγματα. Αυτός είναι ένας καλός ορισμός του βάθους. Ένα βαθύ λογοτεχνικό έργο, ο Μίλτον είναι ο θεμέλιος λίθος για πολλούς κλάδους της λογοτεχνίας. Υπάρχουν πολλά λογοτεχνικά προϊόντα που δεν μπορείς να καταλάβεις αν δεν έχεις καταλάβει τον Μίλτον. Δεν μπορείτε να καταλάβετε τον Μίλτον χωρίς να κατανοήσετε το βιβλικό σώμα, το οποίο είναι ακόμη πιο βαθύ, και υπό αυτή την έννοια, πιο βαθύ, δεδομένης της μεταφορικής σχέσης μεταξύ της έννοιας της βαθύτητας και του βάθους. Και γιατί είναι βαθύ το βιβλικό σώμα; Είναι μια προσπάθεια να σαρκωθεί με τη χρήση αφηγηματικού χαρακτηρισμού, η φύση του πνεύματος που πρέπει να κατοικεί στην υψηλότερη θέση στην ιεραρχία της προτεραιότητας της προσοχής και της δράσης. Γιατί πνεύμα; Επειδή είναι μια ενσάρκωση, είναι κάτι που ενσαρκώνεται. Δεν είναι μια περιγραφή του κόσμου. Είναι ένα μοτίβο που θεσπίζετε και ενσαρκώνετε.

Όταν καλείστε στον Θεό και στον Λόγο, μέσω του βιβλικού σώματος, καλείστε να επιτρέψετε στον εαυτό σας να καταληφθείτε από το πνεύμα που αντιπροσωπεύει την ένωση των αρετών, που προκαλούν δέος και μίμηση. Ποιες είναι αυτές; Στα πρώτα κεφάλαια της Γένεσης, όπου η ιδέα του Λόγου αναδεικνύεται πάνω απ' όλα,  αντιλαμβανόμαστε ότι, ό,τι κι αν είναι ο Θεός, χρησιμοποιεί το οτιδήποτε είναι ο λόγος, για να βάλει την τάξη. Το Tohu va-bohu, που σημαίνει «αόρατος, ανακατασκεύαστος» (Γένεσης 1.3) που είναι το χάος, είναι μια περίεργη ανάμειξη ‒ με τη γλωσσική έννοια ‒ της χαοτικής δυνατότητας του κόσμου καθεαυτού με τη σύγχυση και τον ψυχολογικό αποπροσανατολισμό. Είναι ένα αμάλγαμα αυτό το χάος. Είναι το χάος που νιώθεις, όταν ανοίγεται μπροστά σου μια πληθώρα δυνατοτήτων, το οποίο είναι αποσταθεροποιητικό και ψυχολογικά προκλητικό, ειδικά αν το πεδίο των δυνατοτήτων είναι πέρα από την ικανότητά σας να το αντιμετωπίσετε. Αλλά μπορείτε να δείτε την τεράστια δυνατότητα σε συνδυασμό με μια αίσθηση άγχους. Τώρα, είναι πάρα πολλές οι δυνατότητες. Για να βάλετε τάξη, στρέφετε την προσοχή σας σε αυτό και το ιεραρχείτε. Ο Θεός επιβάλλει μια καλοπροαίρετη τάξη σε αυτή τη χαοτική δυνατότητα, εξάγει από αυτή τη χαοτική δυνατότητα, την κατοικήσιμη τάξη που είναι καλή. Η αιτία που η κατοικήσιμη τάξη η οποία εξάγεται, είναι καλή είναι επειδή ο Θεός χρησιμοποιεί τον Λόγο, που είναι κάτι σαν συνδυασμός προσανατολισμού προς το υψηλότερο δυνατό καλό, το οποίο θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ως αγάπη και αλήθεια. Ένας τρόπος χαρακτηρισμού της μιμητικής εκδήλωσης του λόγου είναι, ότι είναι η σύνδεση της αγάπης και της αλήθειας. Νομίζω ότι είναι η αλήθεια ενσωματωμένη στην αγάπη, με την αγάπη να είναι υπερκείμενη.

Αλλά αυτή είναι μια μερική περιγραφή, ασώματη και αφηρημένη κατά κάποιο τρόπο και δεν έχει το απαραίτητο κράτημα για να σας αναγκάσει να ενεργήσετε, να μιμηθείτε και, έτσι, αυτό που βλέπετε στο βιβλικό σώμα είναι συνεχείς αναπαραστάσεις του πνεύματος που πρέπει να κατέχει την υψηλότερη θέση στην ιεραρχία της δράσης τής μίμησης, ως πρότυπο που κατέχει τις αντιλήψεις και τις πράξεις σας και σας καλεί στον κόσμο. Έτσι, για παράδειγμα, στην ιστορία του Αδάμ και της Εύας, μόλις ο Αδάμ και η Εύα πετάγονται έξω από τον κήπο, επειδή γίνονται πρόωρα συνειδητοποιημένοι και υπερήφανοι.

Ο Θεός παρουσιάζεται ως το πνεύμα με το οποίο περπατάτε, όταν περπατάτε ασυνείδητα σε σχέση με τον ισχυρότερο στον κήπο. Αυτό είναι στην πραγματικότητα μια βιωματική αναφορά. Όπως φαντάζεστε, περνάτε μια ιδιαίτερα καλή μέρα σε έναν ιδιαίτερα όμορφο κήπο, είναι σαν είστε πιο κοντά στον Θεό; Η απάντηση είναι βιωματική και είναι θετική, επειδή αισθάνεστε. Αισθάνεστε ότι η ύπαρξή σας είναι διαποτισμένη με μια βαθιά αίσθηση της κατάλληλης σημασίας. Δεν πρόκειται για ένα λογικό επιχείρημα που προκύπτει δευτερογενώς, είναι πρωταρχικό. Είναι μια πρωταρχική εμπειρία. Και μέρος αυτού που το βιβλικό σώμα προσπαθεί να κάνει, είναι να περιγράψει τη φύση του πνεύματος που σας κατοικεί όταν είσαι προσανατολισμένος προς το υψηλότερο δυνατό καλό και να επισημάνει ότι αυτό είναι φαινομενολογικό, είναι βιωματικό, είναι υπαρξιακό, είναι ενσαρκωμένο. Δεν είναι μια δευτερεύουσα επικάλυψη της περιγραφής της φύσης του κόσμου πάνω στον κόσμο. Δεν είναι αυτό που προσπαθεί να κάνει το βιβλικό σώμα.

Στην ιστορία του Κάιν και του Άβελ, τι είναι ο Θεός; Ο Θεός είναι αυτό που σε καλεί να κάνεις τις κατάλληλες θυσίες και σε καλεί όταν δεν το κάνεις. Προσπαθήστε να ξεφύγετε από αυτό και δείτε τι θα συμβεί. Το ξέρουμε πολύ καλά, ότι αυτός είναι ο δρόμος προς την κόλαση. Και μπορεί να πείτε: «Δεν πιστεύω στην κόλαση», και θα έλεγα ότι αυτό σημαίνει ότι δεν ξέρετε τίποτα. Ποιος είναι ο Θεός ή τι είναι ο Θεός στην ιστορία του Νώε; Το πνεύμα που καλεί τον σοφό να προετοιμαστούν μπροστά στην κρίση. Συμμορφώνεστε με αυτό ή όχι; Το κάνετε αν είστε σοφός και το κάνετε αν νοιάζεστε για τους ανθρώπους γύρω σας. Στον Αβραάμ, τι είναι ο Θεός; Το πνεύμα που καλεί τους ακατάλληλα χλιδάτους, στην τρομερή περιπέτεια της ζωής τους και που απαιτεί από αυτούς την υψηλότερη δυνατή θυσία για την επίτευξη του υψηλότερου δυνατού στόχου. Στην Έξοδο, τι είναι ο Θεός; Το πνεύμα που εξαφανίζει την τυραννία, το πνεύμα που σε καθοδηγεί μέσα στην έρημο της ψυχής, το πνεύμα που σε προσανατολίζει προς τη γη της επαγγελίας και σας διαποτίζει με τον ενθουσιασμό που σας επιτρέπει να βγείτε από την τυραννία και να περάσετε μέσα από την έρημο, και ούτω καθεξής.

Κάθε ιστορία αποτελεί μέρος μιας αφηγηματικής περιδιάβασης, που προσπαθεί να αναπαραστήσει την ένωση των αρετών, που θα μπορούσαν να ενσαρκωθούν στην αντίληψη και τη δράση που αποτελούν την κορυφή της πυραμίδας. Και αυτή, παρεμπιπτόντως, η πυραμίδα, είναι το όρος Σινά. Αυτή είναι η σωστή ιεραρχική οργάνωση της κοινωνίας. Αυτό είναι το αισθητικό μοντέλο για την κατασκευή της Κιβωτού της Διαθήκης. Είναι όλα αυτά ταυτόχρονα. Είναι η αιγυπτιακή πυραμίδα με το χρυσό καπάκι. Το ερώτημα λοιπόν είναι, ποιο είναι το καπάκι; Τι είναι στο υψηλότερο σημείο; Αυτό είναι το μυστήριο. Τι πρέπει να τοποθετηθεί στην υψηλότερη θέση; Είπαμε ήδη, ότι κάτι πρέπει να υπάρχει, διότι αν δεν τοποθετηθεί τίποτα στο υψηλότερο σημείο, τότε δεν υπάρχει τίποτα στο υψηλότερο σημείο. Και ποια είναι η συνέπεια αυτού;

Λοιπόν, για να επιστρέψουμε σε αυτό το θέμα, απάθεια, άγχος, συντριπτικός τρόμος, ψυχολογική αποσταθεροποίηση και απουσία χαράς. Δεν υπάρχει διαφυγή από αυτό παρά μόνο με την επίλυση του προβλήματος, αλλά είναι χειρότερο από αυτό, επειδή αυτή η κοινωνική συνοχή εξαρτάται από την αντιληπτική ιεράρχηση, η οποία μας ενώνει κοινωνικά. Βρισκόμαστε λοιπόν εδώ σε ένα θέατρο, και έχουμε δει πολλά παραδείγματα θεάτρων σήμερα, συμπεριλαμβανομένου του αμφιθεάτρου, όπου είναι ένας ομόκεντρος κύκλος, που εστιάζει την προσοχή όλων στο ίδιο θέαμα. Λοιπόν, αυτός είναι ο ορισμός του πολιτισμού, είναι η προσοχή όλων που εστιάζεται στο ίδιο θέαμα. Και έτσι, η ιεραρχία της αντιληπτικής ιεράρχησης και της δράσης που σας ενώνει ψυχολογικά, είναι επίσης η ίδια δομή που μας ενώνει κοινωνικά. Αυτό σημαίνει ότι η Βασιλεία του Θεού είναι ταυτόχρονα εντός και εκτός με κάποια πολύ θεμελιώδη έννοια. Θα μπορούσατε να πείτε: «Δεν χρειαζόμαστε μια υπερκείμενη ηθική για να μας ενώσει». Και θα έλεγα: «Εντάξει, τότε δεν είμαστε ενωμένοι». Τι είμαστε αν δεν είμαστε ενωμένοι; Είμαστε ένας οίκος διαιρεμένος με τον εαυτό του. Ποια είναι η συνέπεια αυτού; (Αυτός είναι ο εφιάλτης του Χομπς, σωστά; Αυτός δεν είναι ο ευγενής άγριος, αυτός είναι ο εφιάλτης του Χομπς). Όλοι είναι σαν εσένα και εμένα, δεν μπορούμε να παίξουμε μαζί. Δεν μπορούμε να εστιάσουμε την προσοχή μας στο ίδιο σημείο και να συνεργαστούμε και να ανταγωνιστούμε φιλικά, ειρηνικά, παραγωγικά και γενναιόδωρα προς αυτό το σημείο. Αυτό είναι ο θάνατος του Θεού. Αυτό είναι η άνοδος του μηδενισμού. Αυτό είναι η ανάδυση ενός διαβρωτικού και αποσταθεροποιητικού και βαθύ κυνισμού. Είναι ο θάνατος της χαράς και του ενθουσιασμού. Θα μπορούσαμε να πούμε: «Λοιπόν, τι έχουμε ελλείψει Θεού, αν ο Θεός είναι το πνεύμα που μας κινεί σε δράση και αντίληψη σε σχέση με το ύψιστο καλό;». Και η απάντηση είναι η εξής: Έχουμε την καταστροφή του θανάτου του Θεού, στην οποία αναφέρθηκε ο Νίτσε, όταν ανακοίνωσε τον θάνατο του Θεού και είπε ταυτόχρονα ότι είμαστε ο δολοφόνος όλων των δολοφόνων και ότι δεν θα βρούμε ποτέ το νερό για να ξεπλύνουμε το αίμα. Αυτή είναι σίγουρα η κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε τώρα.

Ελπίζω, ότι όλοι μας θα ξυπνήσουμε αρκετά σε ατομικό επίπεδο, για να αντέξουμε αυτήν την καταστροφή της αξιοπρέπειας μέσα στις ψυχές μας και να εκδώσουμε την κρίση που είναι απαραίτητη για τον καθένα μας μέσα μας, με τη δική μας εκούσια άνοδο ή θα αναπαραστήσουμε την αποτυχία, να το κάνουμε αυτό στον εξωτερικό κόσμο. Και αυτή είναι η απόφαση, απ' όσο μπορώ να καταλάβω.

Έμαθα από τον Καρλ Γιουνγκ, ότι είπε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και την άνοδο των όπλων μαζικής καταστροφής, πως ο θεμελιώδης κίνδυνος που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα, είναι τώρα ψυχολογικός ή πνευματικός. Εν μέρει επειδή είμαστε τόσο ισχυροί τεχνολογικά που δεν μπορούμε να επιβιώσουμε, στην πρωτόγονη ηθική κατάσταση που εξακολουθεί να υπάρχει και ότι η επιστημονική και περιγραφική μας ικανότητα έχει επεκταθεί πάρα πολύ τα τελευταία 400 χρόνια, σε σημείο που είμαστε μια πλανητική δύναμη δημιουργίας και καταστροφής, αλλά η ηθική μας προσπάθεια έχει, τουλάχιστον, μαραζώσει. Θα μπορούσατε να παρατηρήσετε ότι τα παιδιά που τους δίνονται επικίνδυνα εργαλεία πεθαίνουν. Έχουμε αυτά τα επικίνδυνα εργαλεία, και, απ' όσο μπορώ να πω, είναι καλύτερα να γίνουμε οι άνθρωποι που μπορούν να τα χειριστούν με σοφία. Και αυτό θα σημαίνει, όπως σήμαινε πάντα, επιστροφή στην πηγή, σωστά; Μια προθυμία να σώσουμε τον νεκρό πατέρα από την κοιλιά του θηρίου, σωστά; Προθυμία να συνειδητοποιήσουμε τη φύση της ζωής μας, της ιεραρχίας της αντιληπτικής μας προτεραιότητας, ας πούμε, και να καταλάβουμε ότι αυτή είναι μια πραγματικότητα, που μπορεί να είναι ανώτερη από αυτό που κανονικά έχουμε μάθει να βλέπουμε, ως την ίδια την πραγματικότητα. Η βιβλική αντίληψη ότι, κατά κάποιον τρόπο, ο Λόγος είναι ο πρόδρομος του ίδιου του Είναι, αποδεικνύεται στην πραγματικότητα αληθινή. Είναι μια τρομακτική ιδέα, επειδή σημαίνει ότι με κάποια κοσμική έννοια, το βάρος πέφτει πάνω σας.

Ξέρετε, έχουμε αυτή την αντίληψη, ότι τα ανθρώπινα όντα ‒ άνδρες και γυναίκες ‒ είναι διαμορφωμένα κατ' εικόνα του Θεού, κατ' εικόνα του Λόγου, και το πιστεύουμε αυτό. Και τι εννοώ με αυτό; Λοιπόν, είναι ένα αξίωμα των νόμων μας. Είναι αξίωμα του συνταγματικού μας συστήματος. Σε μια χώρα όπως η Βρετανία ή η Αμερική, σε οποιαδήποτε από τις δυτικές δημοκρατίες και σε μεγάλο βαθμό σε κάθε χώρα που μπορεί να λειτουργήσει, υπάρχει το τεκμήριο ότι κάθε άτομο είναι ένας τόπος θεϊκής αξίας. Και, σκέφτεστε: «Λοιπόν, θέλεις να ζήσεις σε μια κοινωνία που το προϋποθέτει αυτό ή θέλεις να ζήσεις σε μια κοινωνία που δεν το υποθέτει;». Στη συνέχεια θα μπορούσατε επίσης να αναρωτηθείτε: «Θέλεις να έχεις φίλους που να το υποθέτουν αυτό για εσένα ή θέλεις να έχεις φίλους που δεν το κάνουν;». Το ίδιο πράγμα μπορεί να ισχύει και για τους ανθρώπους που αγαπάτε, στις πράξεις σας απέναντί τους. Πώς τους φέρεστε, αν τους φέρεστε σωστά. Δεν μπορώ να το δω, ακόμα και μιλώντας απλώς ψυχολογικά, ότι μπορείς να αγαπάς κάποιον και να μην του φέρεσαι με την πιο θεμελιώδη έννοια, σαν να είναι ένας θεϊκός τόπος αξίας. Νομίζω ότι αυτά είναι το ίδιο πράγμα. Και μπορείτε να τσακωθείτε για τη γλωσσική αναπαράσταση που είναι απαραίτητη για την εξαγωγή αυτού του συμπεράσματος, αλλά κάντε ό,τι θέλετε. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα υλοποιείτε τις αποφάσεις σας. Θα μάθετε στον κόσμο ακριβώς ποια στάση πρέπει να κρατά, αν θέλετε να εξυψώσετε τους γύρω σας και ταυτόχρονα να κάνετε το ίδιο στον εαυτό σας, και θα διαπιστώσετε ότι στο βαθμό που το κάνετε αυτό, θα αντιμετωπίζετε κάθε άτομο σαν να είναι ένας θεϊκός τόπος αξίας και ευθύνης.

Διάβασα κάποτε κάτι, δεν θυμάμαι ποιος το είπε, ότι ο Θεός είναι ένας κύκλος του οποίου το κέντρο βρίσκεται παντού και του οποίου η περιφέρεια δεν είναι πουθενά. Διάβασα σχόλια για αυτή την ιδέα έμμεσα, πλάγια, από τον Ντοστογιέφσκι, τον Σολζενίτσιν, τον Γιουνγκ, επίσης, δηλώνοντας ότι ο καθένας μας είναι ένα κέντρο του κόσμου. Ο καθένας μας έχει να παίξει έναν κοσμικό ρόλο. Είναι ένας χρήσιμος τρόπος να το σκεφτείτε, έχετε δυνατότητες μέσα σας για να ταιριάξετε με τις δυνατότητες που υπάρχουν έξω. Όλοι μας κατηγορούμε τους εαυτούς μας και εγκαλούμε τους εαυτούς μας, για την αποτυχία μας να εκδηλώσουμε αυτό που είναι μέσα μας.

Ο κόσμος μαραζώνει στο βαθμό που εσείς δεν είστε αυτό που θα μπορούσατε να είστε. Και αυτό θα μπορούσε πραγματικά να είναι η αλήθεια, στο βαθμό που είμαστε φτιαγμένοι κατ' εικόνα του Θεού και κατ' εικόνα του Λόγου και επίσης η οντότητα, που πρέπει να υποστεί τον τραγικό θάνατο που αντιπροσωπεύει ο Χριστός. Και ίσως η συνάντηση που αποκρύπτεται και αποτελεί μέρος της ιστορίας της ανάστασης: είμαστε εμείς.

Θα ολοκληρώσω τη συζήτησή μου για τον χαρακτηρισμό του πνεύματος που καταλαμβάνει την κορυφή της ιεραρχίας της προτεραιότητας της προσοχής, με την ιστορία των Παθών, που είναι η πλήρης αποδοχή της καταστροφής της ζωής. Ένα μεγάλο ποσοστό ολόκληρου του πλανήτη έχει εμμονή με τη μορφή της σταύρωσης και την ιστορία του πάθους εδώ και 2.000 χρόνια. Και μάλιστα ακόμα και ως άπιστος, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό, πρέπει να το πάρετε σοβαρά υπόψη σας. Τώρα, μπορείτε να το διαγράψετε και ως αυταπάτη. Ο Φρόιντ προσπάθησε να το κάνει αυτό, το ίδιο και ο Μαρξ, αλλά πρέπει να αναρωτηθείτε: «Λοιπόν, αν είναι μια αυταπάτη, γιατί οι άνθρωποι δεν διάλεξαν απλά κάτι χαρούμενο για να κοιτάξουν αντί για κάτι εντελώς τρομερό;». Και λέω: εντελώς τρομερό, επειδή, αυτό που είναι το πάθος, είναι ένα απόσταγμα της τραγωδίας. Οπότε, φανταστείτε το αυτό, για να παλέψετε με τη ζωή σας, πρέπει να είστε πρόθυμοι να αγκαλιάσετε τα πιο σκοτεινά της στοιχεία. Τα πιο σκοτεινά στοιχεία είναι εκεί και έρχονται, και αν δεν είστε προετοιμασμένοι, θα είναι πολύ χειρότερα απ' ό,τι πρέπει να είναι. Αυτό θα οδηγήσει στην καταστροφή σας με τρόπους που είναι χειρότεροι από τον θάνατο.

Για να ζήσετε πλήρως, πρέπει να αντιμετωπίσετε τη ζωή πλήρως. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αποδεχτείτε την άδικη θυσία των αθώων. Βλέπετε, στα χριστιανικά πάθη, γιατί είναι η απόλυτη τραγωδία; Τραγωδία είναι η αδικαιολόγητη καταστροφή. Νεανικός θάνατος, βασανιστικός θάνατος, θάνατος με πρόβλεψη, ταπεινωτικός θάνατος, θάνατος στα χέρια του όχλου, θάνατος ως συνέπεια προδοσίας, θάνατος στο πλαίσιο του οράματος της μητέρας σου, θάνατος παρά την αθωότητά σου, θάνατος παρά την ηθική αρετή που έχετε και που όλοι γνωρίζουν και αναγνωρίζουν και παρόλα αυτά σε καταδικάζει σε θάνατο, θάνατο από το χέρι ενός τυράννου, θάνατο από το χέρι ενός μηδενιστή. Στο σύννεφο του μύθου που περιβάλλει τον χαρακτηρισμό του ενσαρκωμένου λόγου ‒ και αυτός είναι ο Χριστός, μετά τη ριζική αποδοχή του θανάτου ‒ είναι η ριζική αντιμετώπιση της κόλασης. Είναι η ταλαιπωρία της κόλασης, και η ιστορία εκεί λέει, προκειμένου να ανοίξεις τον εαυτό σου στο μέγιστο βαθμό στις δυνατότητες της ζωής, δεν πρέπει μόνο να αντιμετωπίσεις την τραγωδία της δικής σου αθώας θυσίας και να είσαι πλήρως σύμφωνος με αυτό ή να πληρώσεις το τίμημα, αλλά πρέπει να αντιμετωπίσεις και τις πύλες της ίδιας της κόλασης. Και μπορεί να πείτε: «Λοιπόν, τι σημαίνει αυτό;». Ξέρετε, η κουλτούρα μας έχει εμμονή από το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, με το τι συνέβη στη ναζιστική Γερμανία, και αυτό είναι ένα καλό παράδειγμα της κόλασης, που θα μπορούσε να παρουσιαστεί στο σώμα των απίστων που αρνούνται κάθε αναγνώριση της κόλασης. Και αν αυτό που συνέβη στα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου, δεν είναι αρκετή κόλαση για εσάς τότε θα σας πρότεινα να ανανεώσετε την ιεράρχηση της αντίληψης και της αξίας σας, διότι είναι σίγουρα αρκετή κόλαση για να είναι πειστική, αν την εξετάσετε διεξοδικά.

Ξέρετε, ένα από τα πράγματα που προσπάθησα να κάνω όταν μελετούσα το Ολοκαύτωμα και επίσης τα γεγονότα στο Γκούλαγκ, ήταν να βάλω τον εαυτό μου στη θέση, όχι του θύματος, και σίγουρα όχι του ηρωικού διασώστη, αλλά του δράστη. Και με λίγο διαλογισμό, μπορείς να ανακαλύψεις πολύ γρήγορα, ότι θα μπορούσες να είσαι ένας απόλυτα αποτελεσματικός, βασανιστής φύλακας του στρατοπέδου του Άουσβιτς. Και αυτό είναι ένα φοβερό πράγμα για να το αντιμετωπίσεις. Θα έλεγα ότι, υπό έννοια, είναι χειρότερο από το να αντιμετωπίζεις τον θάνατο. Αν δεν είστε πρόθυμοι να δείτε το κομμάτι του εαυτού σας ‒ και αυτό είναι ένα εωσφορικό κομμάτι με την πιο θεμελιώδη έννοια ‒ αν δεν είστε πρόθυμοι να το αντιμετωπίσετε, στο βαθμό που δεν είστε πρόθυμοι να το αντιμετωπίσετε, τότε αυτό είναι το πνεύμα που σας κατέχει. Και σε έναν κόσμο σαν τον δικό μας, αυτό δεν είναι κάτι που μπορούμε να συνεχίσουμε να κάνουμε και να τη γλιτώσουμε.

Έτσι, καλούμαστε όλοι μαζί εδώ στην Έφεσο, πράγμα αρκετά αξιοσημείωτο για όλους μας που βρισκόμαστε εδώ, να ξυπνήσουμε. Έχουμε ένα ηθικό βάρος να σηκώσουμε και αυτή είναι η περιπέτεια της ζωής μας. Αυτό είναι το άλλο πράγμα που είναι τόσο ενδιαφέρον στην ιστορία του Αβραάμ, ότι ο Θεός καλεί τον Αβραάμ από τον πολυτελή ύπνο του και τον στέλνει σε μια καταστροφή, τυραννία, πείνα, πόλεμο, βαρβαρότητα, αλλά έχει την περιπέτεια της ζωής του. Θα μπορούσατε να πείτε: «Λοιπόν, η περιπέτεια της ζωής σου είναι αυτή που δικαιολογεί την καταστροφή της ζωής σου». Δεν είναι κάποιος απλοϊκός, νεανικός ηδονισμός ή επιθυμία για άνεση, δεν είμαστε φτιαγμένοι γι' αυτό. Είμαστε φτιαγμένοι για την περιπέτεια της ζωής μας. Και πού τη βρίσκεις αυτή; Τη βρίσκετε στο να προσανατολίζετε τον εαυτό σας στο υψηλότερο δυνατό καλό με κάθε τρόπο και λέγοντας ευθέως την αλήθεια σε αυτό το μονοπάτι.