Ζέτα Φλισκανοπούλου: «Αγριότοπος», βιβλίο του Robert Penn Warren
Την Τετάρτη
12 Ιουνίου στο βιβλιοπωλείο «Ad libitum» , η
μεταφράστρια του βιβλίου Άννα Μαραγκάκη μαζί με τις φιλολόγους Πέπη Δουρέκα και Αγγελική Τσάτση, σε μια βραδιά που διοργανώνεσαι η «Στάση στο
Καλαμάκι- Πολίτες για τον πόλη, τον πολιτισμό, την αλληλεγγύη», μίλησαν για το
αριστουργηματικό βιβλίο «Αγριότοπος» του
Robert Penn Warren, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις
Πόλις.
«Ο μόνος
τρόπος για να μάθεις γιατί κάνεις κάτι, είναι να το κάνεις» Ένας από τους
τρόπους για να ανακαλύψει κάποιος γιατί ο συγγραφέας Robert Penn Warren δεν έχει χαρακτηριστεί τυχαία ως «ο
πιο ταλαντούχος συγγραφέας του Νότου και ένας από τους σπουδαιότερους
συγγραφείς της χώρας», με βραβείο Pulitzer για το μυθιστόρημα του «Όλοι οι
άνθρωποι του Βασιλιά» και δυο βραβεύσεις για ποίηση, ήταν να οδηγηθεί στο
βιβλιοπωλείο «Ad Libitum».
Ακολουθώντας
τα βήματα του συγγραφέα και του νεαρού Γερμανοεβραίου ήρωα του Άνταμ, ενός
Βαυαρού άνδρα που ελπίζει να πολεμήσει για την Ένωση στον Εμφύλιο πόλεμο, που
έχει ανδρωθεί με τις αρχές του πατέρα
του για δικαιοσύνη και ισότητα, μπορούμε να κατανοήσουμε πως κάποιος αποφασίζει
να ζήσει την δική του ηρωική ζωή, έχοντας ύψιστο καθήκον του, τα δικαιώματα και
την ελευθερία.
Αυτό το βαθιά συμβολικό έργο, με την ποιητική γραφή του συγγραφέα, δεν βρίσκεται τυχαία στις λίστες των καλύτερων βιβλίων, ούτε παράγει συναισθήματα αλληλεγγύης και ενσυναίσθησης στο ζοφερό περιβάλλον του πολέμου, χωρίς λόγο. Δεν είναι τυχαίο, επίσης, ότι η μεταφράστριά του, Άννα Μαραγκάκη, πιστή στον συγγραφέα και στη μετάφραση της εποχής του, σε μια στιγμή πρόκλησης, μας μεταφέρει τη φωνή του συγγραφέα με εξαιρετικό τρόπο.
Έχοντας λάβει υπόψη της το μοναδικό λογοτεχνικό στυλ
του συγγραφέα σ΄ αυτό το αριστουργηματικό βιβλίο, κατάφερε μέσα από την μετάφρασή της να δώσει στον αναγνώστη μια
αίσθηση της προσωπικότητας, των συναισθημάτων, των πεποιθήσεων του συγγραφέα,
δίνοντας μας μια ιδανική εκδοχή αυτού του ξένου αριστουργήματος.
0 «Αγριότοπος» εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1961
και παραμένει ένα εξαιρετικά σημαντικό μυθιστόρημα για τον Αμερικανικό Εμφύλιο
και την ανθρώπινη εμπειρία σ΄ αυτόν, μέσα από εκατοντάδες συναισθήματα του ήρωα
του. Αποτελεί «ένα συγκινητικό και ανησυχητικό έργο που ξεπερνά τα γεγονότα,
για να μελετήσει το νόημά τους (Samuel Hynes, New York Times ). Ένα έργο στο οποίο παραμένει ένας βαθιά
προκλητικός διαλογισμός για τη σημασία του Εμφυλίου Πολέμου και τις ποικιλίες
της ανθρώπινης εμπειρίας. Αγγίζοντας την ευαισθησία και την ανθρωπιά, αυτά
είναι δυο στοιχεία, που κάνουν τον στοχασμό ταξίδι στην καλή λογοτεχνία.
«Ξέρεις τι θα πει “Άνταμ”;»
«Θα πει,
απλώς, άνθρωπος», είπε ο Άνταμ
«Στα εβραϊκά,
…στη γλώσσα των Εβραίων»
«Μα δεν
υπάρχουν πολλοί Εβραίοι με αυτό το όνομα.
Ο πατέρας μου με ονόμασε έτσι επειδή αγαπούσε την ανθρωπότητα και ήθελε οι
άνθρωποι να’ ναι στα αλήθεια άνθρωποι. Με ονόμασε έτσι, με την ελπίδα πως θα
προσπαθήσω να γίνω ένας άνθρωπος, που θα βλέπει τους συνανθρώπους του σαν
αδέρφια».
Η διαδρομή
του Άνταμ στην αμερικανική γη και το ταξίδι του μέχρι να φτάσει να λάβει μέρος
στον Αμερικανικό Εμφύλιο έχοντας ενταχθεί στο στρατό της ένωσης, όχι ως μάχιμος
− εξαιτίας μιας αναπηρίας στο πόδι του − μα ως βοηθός προμηθευτή στρατεύματος, και οι αρχές του, που κλυδωνίζονται όταν έρχεται
αντιμέτωπος με την αγριότητα, την απληστία των ανθρώπων, τον πειρασμό, το κακό
της ανθρώπινης φύσης, είναι ένα μάθημα διατήρησης της ενότητας και προάσπισης
των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Περίπλοκες
ανθρώπινες σχέσεις σ΄ έναν πόλεμο, που στο πέρασμα του αλλάζουν όλοι και όλα,
σε μια πραγματικότητα που γίνεται πολύ σκληρή. Σε αυτό τον χαώδη παράξενο κόσμο,
που δεν καταλαβαίνει, πρέπει να αναζητήσει την αλήθεια του, που μπορεί να
βρίσκεται και πολύ μακριά απ΄ όλων των άλλων, και την ανάπτυξη της κατανόησης
του για τον εαυτό του και τον κόσμο. Ο Άνταμ
βρίσκεται στον Αγριότοπο, στο μέρος όπου έγιναν κάποιες μεγάλες μάχες του
Αμερικανικού Εμφυλίου έχοντας καταλάβει πως, πάνω από κάθε ιδεολογία βρίσκεται
πια το αίσθημα της επιβίωσης.
«Σκέφτηκε πόσο λίγο
είχε ζήσει ο ίδιος ως τώρα. Σκέφτηκε πόσο γρήγορα είχαν κυλήσει τα χρόνια. Σαν
άνεμος πέρασαν, σκέφτηκε. Και με μια παράξενη, αόριστη απόγνωση, σκέφτηκε όλα
αυτά που δεν είχε ζήσει ακόμη… Ποτέ του δεν είχε λεφτά στην τσέπη, για να
αγοράζει τον σεβασμό των άλλων. Ποτέ του, σκέφτηκε με θλίψη, δεν είχε βεβαιωθεί
πως είχε βρει την Αλήθεια. Με γλυκιά λαχτάρα, που λίγο ακόμα και θα του ράγιζε
την καρδιά, σκέφτηκε πως πρέπει κανείς να ΄χει κάτι στα χέρια του, αν θέλει να ΄ναι
έτοιμος να πεθάνει».
Ο Warren ξεκίνησε ως ένας φωτισμένος συντηρητικός Νότιος, γνώριζε πολύ
καλά το χάσμα που διευρύνεται μεταξύ μιας Αμερικής που προχωρούσε περαιτέρω
στην υλική πρόοδο και μιας μειοψηφίας καλλιτεχνών και διανοούμενων, που έβλεπαν
τους εαυτούς τους ως θεματοφύλακες των παραδοσιακών αξιών…»
Σε συνέντευξη που του είχε πάρει ο Marshall Walker, o Warren είχε αποκαλύψει πως είχε περάσει μια δύσκολη φάση αυτοανακάλυψης όταν άρχισε να ταξιδεύει στον κόσμο. «Ναι, ήταν. Είναι θέμα νοσταλγίας υποθέτω.. Με μεγάλωσε εν μέρει ένας παππούς που ήταν σπουδαίος αναγνώστης της ιστορίας και μιλούσε γι΄ αυτήν όλη την ώρα. Ήταν ένας Συνομοσπονδιακός Βετεράνος, ένας καπετάνιος ιππικού με τον Φόρεστ… Μόλις έφυγα από αυτόν τον κόσμο και πήγα στην Καλιφόρνια, και μετά στο Γέιλ και την Οξφόρδη, άρχισα να ξανασκέφτομαι το νόημα αυτού του κόσμου που ήμουν στην πραγματικότητα, ζώντας μέσα σ΄ αυτή, χωρίς να το λάβετε υπόψη».
Ο «Αγριότοπος» παραμένει ένας
βαθιά προκλητικός διαλογισμός για τη σημασία του Εμφυλίου Πολέμου και τις ποικιλίες
της ανθρώπινης εμπειρίας. «Ο Εμφύλιος Πόλεμος προσφέρει μια συλλογή από
σπουδαίες ανθρώπινες εικόνες για τον στοχασμό μας. Προσφέρει μια εκθαμβωτική
σειρά από φιγούρες, ευγενείς σε αναλογίες αλλά και ανθρώπινες, παγιδευμένες στο
χρόνο, σε στάσεις τόσο βαθιά συγκινητικές ή ισχυρά μυθικές που μας συγκινούν με
έναν τρόπο που δεν θα μπορούσε ποτέ η
απλή εξέταση της «ιστορικής σημασίας»(Robert Penn Warren)
Μόνιμος στόχος του συγγραφέα και πιο επίκαιρος από ποτέ, «είναι η διερεύνηση της έννοιας της τιμής και της δικαιοσύνης, της αλήθειας και της ελευθερίας, της ευθύνης και της ενοχής». Ακόμα και μέσα από τις σκληρές εικόνες ενός πολέμου πάντα μπορεί να υπάρχει μια ελπίδα ότι τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν προς το καλύτερο, όσο υπάρχουν άνθρωποι που το πιστεύουν.
Ο Ρόμπερτ Πεν Γουόρεν γεννήθηκε στο Γκάθρι της Πολιτείας Κεντάκι των ΗΠΑ το 1905 και πέθανε στο Στράτον της Πολιτείας Βερμόντ το 1989. Ποιητής, πεζογράφος, κριτικός και πανεπιστημιακός δάσκαλος, είναι ο μόνος Αμερικανός συγγραφέας που τιμήθηκε τόσο με το βραβείο Πούλιτζερ ποίησης (δύο φορές, το 1957 και το 1979) όσο και με το Πούλιτζερ μυθιστορήματος (για το Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά, το 1947). Είναι επίσης ο πρώτος που έλαβε, το 1986, τον τίτλο του Δαφνοστεφούς Ποιητή των ΗΠΑ. Βραβεύθηκε με το Εθνικό Βραβείο ποίησης των ΗΠΑ και τιμήθηκε με το Medal of Freedom από τον Πρόεδρο Τζίμι Κάρτερ, καθώς επίσης και με το National Medal of Arts. Σπούδασε φιλολογία στα Πανεπιστήμια Vanderbilt, Μπέρκλεϊ, Γέιλ και Οξφόρδης (στο τελευταίο, ως Rhodes Scholar υπότροφος). Εργάστηκε ως καθηγητής φιλολογίας στο Southwestern College του Μέμφις, στο Louisiana State University, στο University of Minnesota και στο Yale University, από το 1950 ώς το 1956 και από το 1961 ως το 1973, οπότε και ανακηρύχθηκε ομότιμος καθηγητής. Το 1935 έγινε συνιδρυτής και συνεκδότης του σημαντικού λογοτεχνικού περιοδικού «The Southern Review» (το οποίο φιλοξένησε κείμενα, μεταξύ άλλων, των Mary MacCarthy, Ford Madox Ford και W.H. Auden). Έγραψε πλήθος κριτικά δοκίμια υπό την οπτική γωνία της σχολής της Νέας Κριτικής, ενώ μαζί με τον Cleanth Brooks συνέγραψαν τα περίφημα πανεπιστημιακά εγχειρίδια Understanding Poetry, Understanding Fiction και Fundamentals of Good Writing.
